CANDU tipi reaktör
bize en uygun olanı idi. Çünkü bu reaktörde güç üreten basınç tüpleri yere
paralel olarak dururlar. Birşey olduğu zaman reaktör kalbinin bir noktasından
itilir, dışarı alınırlar, öbür ucundan yeni yakıt elemanı aynı hızla yüklenir.
Basınçlı kazan yoktur. Ağır su moderatör olarak kullanıldığında, reaktörün boyutları
daha küçülür. Bu günlerde Kanada’ya yerleşmiş bir Türk arkadaşımız, CANDU
reaktörüne Toryum yüklemekle uğraşmaktadır. Ergimiş tuzlu, Toryum ile çalışan
reaktörler, Amerika’da yıllarca başarı ile çalışmış, sonra A-bombası yapım
düşüncesi hakim olunca terkedilmiştir. Isının aniden çok artması halinde bu
reaktörler, kalpte otomatik, kendi kendine eriyen bir düzenekle kendini
kapatır. Tenis topu büyüklüğünde binlerce yakıt elemanı kullanan, Toryumla
çalışan reaktörler de vardır. Yüksek sıcaklıkta çalıştığı için (850o
C’tan yukarı) bu reaktör aynı zamanda hidrojen üretiminde de kullanılır.
Bir de Nobel Ödülü kazanmış Prof.Dr. Carlo Rubia’nın hızlandırıcı ile ateşlenen
spallation reaktörleri vardır. Kitabımda bu tip reaktörü, füzyon reaktörü ile karşılaştırdım.
Esas ihtisas
alanlarımdan birisi de fisyon reaktörlerinde nötron spektrumu, nötron tesir
kesitleri, radyasyon tahribi, belirsizlikler ve gelecektir. Bu çalışmalarda
fisyon nötron spektrumunun hesaplanması ve deneysel olarak bulunması, unfolding
teknikleri ve ilgili tesir kesiti verileri, REAL-80 projesi (Reaksiyon
hızlarının tahmini, ileri laboratuarların analizleri), REAL-84 Projesi, hafif
sulu (LWR) reaktörlerde nötronların yaptığı tahribat, belirsizlikler ve
yapılması lazım gelen çalışmalar. Bunlar benim şahsi fikirlerim ve
sonuçlandırmalarımdır. Nötron spektrumunun teorik hesaplarında öngörülmeyen
zorluklar nelerdir? Aynı şekilde, fisyon reaktörlerinde, nötron spektrumu
ölçmelerinde zorluklar ve belirsizlikler nelerdir? Çok açık ve seçik şekilde, (LWR-PV)
hafif sulu reaktörlerde basınç kazanındaki ölçülerdeki ilerleme programı ve
sonuçlar tarafımızdan açıklanacaktır. Hataların kaynakları nereden ileri
gelmektedir? Nötron akı spektrumunun unfolding’i, giriş spektrumu, tesir
kesitleri, reaksiyon hızları ve bunların kovaryans matrisleri incelenecektir.
Hasar tesir kesitlerindeki belirsizlikler irdelenecektir. Gelecekte yapılacak
ölçmeler için, yeni verilerin elde edilmesinde standardizasyon ve daha iyi data
ayarlaması ve belirsizliklerin tesbiti üzerinde hassasiyetle durulacaktır.
Bu çalışmada
atomların yer değiştirme tesir kesitleri (displacement cross-sections),
spektrum hesapları ve ölçümleri, unfolding teknikleri ve bununla ilgili nötron
foil (varak) aktivasyon metodları irdelenmiştir. REAL-80, REAL-84 ve REAL-88
projeleri, hafif sulu reaktörlerde basınç kazanı dozimetreleri, fisyon tesir
kesiti hesaplarındaki son ilerlemeler, yeni tesir kesiti ölçmeleri, yeni ölçme
ihtiyaçları, foillerin (varakların) kendi kendini zırhlama etkileri, kendi
kendini absorplama etkileri, yeni dozimetreler ve gelecek için tavsiyeler de
ele alınmıştır. KISIM I’de hedefler ve amaçlar anlatılmıştır. KISIM 2’de, hafif
su reaktörlerinde, basınç kazanı dozimetre ilerleme programı özetlenmiştir.
KISIM 3’te, REAL-80, REAL-84 ve REAL-88 projeleri tanıtılmıştır. KISIM 4’te
önemli hata kaynakları (dosimetri ve metalurji alanlarında) hafif sulu
reaktörlerde, basınç kazanının çalışma hayatının sonu tahminleri anlatılmıştır.
KISIM 5’te, diğer nötron spektrum ölçmeleri kısaca gözden geçirilmiştir. KISIM
6’da, standardizasyona giden yol irdelenmiştir. KISIM 7’de, nötron spektrum
(enerji dağılımı) unfolding, nükleer malzemelerin güvenlik açısından ölçme metodları
ve KISIM 8’de, sonuçlar, gelecekteki ölçümler için tavsiyeler takdim
edilmiştir. Bu çalışmaların bir kısmı Viyana’ya gitmeden önce, bir kısmı da
Viyana’ya gittikten sonra icra edilmiştir.
17.06.2017
Doç.Dr.Çetin
ERTEK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder