Sene 1961-62, TR-I Araştırma
Atom Reaktörü 1 MW güçte başarı ile çalışıyor. Reaktörün civarında 3 önemli
kanaldan nötronlar kontrollü bir şekilde dışarı alınıyor. Her bir kanalın
ucunda, birincide, M.A.N. nötron difraktometresi, (Alman Hükümetince M.A.N.
firmasından Türkiye’ye hediye edilmiş.) ikincide HASKY adında Kaliumun tesir
kesitlerini İsviçre’den daha iyi ölçen, Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’nde
kendi imkanlarımızla yaptığımız nötron spektrometresi. İçinde Berilyum
mono-kristali nötron enerji ayrımını mükemmel gerçekleştiriyor. Üçüncüde Çetin
Ertek’in deneylerini yaptığı 10 tonluk su tankı. Bulduğumuz nötronların akısı
109 nötron /cm2
saniyede bin milyon, bir milyar cm2 den geçen nötron sayısı. MAN
difraktometresi 1973’te çalışır vaziyette profesyonel hiçbir makale çıkaramadan
çalışır vasıfta iken 1977-78’de bir kenara atılıyor. Tank da bir kenara
atılıyor, HASKY spektrometresi de parçalarına ayrılıyor. Aynı tip reaktörde,
aynı zamanlarda Güney Afrika’da M.A.N. difraktometresi ile maddenin içindeki H
merkezleri F merkezleri bulunuyor, reaktörün gücü 20 MW’a çıkarılmış,
metallerin içindeki plastik malzemeler ölçülüyor, istenilen malzeme içine
istenilen başka bir malzeme “doping” yapılabiliyor, aşınmaları ölçüyor, malzeme
yorgunluğunu ölçüyor. Reaktörün adı Safari. Devamlı yakıt değiştiriyorlar,
ellerindeki 7 Atom (yedi komşusu için 7 bomba) bombasının kritik uranyumunu,
elektrik enerjisi üretimi için dönüştürdüler. Bombadan vazgeçtiler. Bu
projelerden ayda milyonlarca dolar para kazanıyorlar. Fisyondan bol miktarda
fakir uranyumdan molibden elde edip satıyorlar. Nötron tomografisi tekniği ile
iç yapıyı görüyorlar. Kuruluşun adı “Necsa”, reaktörün adı SAFARİ, bugün hala
muntazam şekilde çalışıyor. Bütün bu bilgileri çok değerli arkadaşım
Prof. Dr. Melih Geçkinli’den aldım. Kendisi 2007 yılında buraya giderek, nükleer
mühendislere, reaktör dinamiği dersi vermiştir. Yeri Güney Afrika’da,
Pelindaba’dadır.
Çekmece’de 20 yıldan beri tek
nötron üretilmemektedir. Ama onları yakalayıp üstüne geçme çabalarımız devam
etmektedir.(!)
TR-I reaktörünün Amerika’dan
alındığı yıllar, aynı tip reaktör, İran tarafından da, çeşitli Afrika
ülkelerinden de satın alınmıştı. Sonra Afrika’nın bazı ülkelerinde reaktörün
içinde farelerin dolaştığı rivayet edilir.
Doç.Dr. Çetin
ERTEK
24.12.2016
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder