Bu
makale James M. Hylko tarafından powermag.com’da neşredilmiştir. 500 Mwe
gücündedir. 3 Atmosfer basıncında çalışır limanda inşa edilmiştir. 4 loop’lu
basınç devreleri %45 verimle çalışır. Nükleer Endüstrisi için bir çıkış
noktasıdır. Proje Thor Con diye tanınır. POWER mecmuası, Mayıs 2017 sayısında
Endonezya’nın Toryum Tuzu Reaktörleri’ne yakın ilgisi olduğunu yazmıştı. Thor
Con kurucularından Robert Hargraves Thor Con hakkında POWER’a önemli bilgiler
sundu. Güç reaktörü bir geminin üçte biri kadar yer kaplıyor. 174 metreye 100
metre ebatlarında. Sistem 250 Mwe+250 Mwe olarak iki modülden ibarettir. Yakıt,
ergimiş yakıt tuzu olarak, sodyum berilyum ve toryum fluoritten müteşekkildir.
% 19.7 U-235 ihtiva eder. Primer pompa 565o’ta, saniyede 3000
kilogram yakıt tuzunu çevirir. Mevcut moderatör grafit, uranyumun yavaş
nötronlarla fisyon yapmasını sağlar.
Design
yeni değildir. 1960’larda Tennessee’de USA, Oak Rige National Laboratory’de
enerjinin askeri amaçlar için kullanılmasında ergimiş tuz reaktörlerinin rolü
incelenmiştir. LAMPRE ve USS Seawolf (SSN-575) projeleri tamamlanmıştı.
Endonezya
18.000 adadan meydana gelmiştir. 2015 yılında ülkenin enerjisinin %56’sı
kömürden, %25’i doğal gazdan, %9’u yağdan, %6’sı sudan, %4’ü de geo-thermalden
elde ediliyordu. Ülke, 2030 yılında karbondioksit salınımını %29 nispetinde
azaltacağına dair söz vermiş durumda. Endonezya 2030 yılında dünyanın 5. büyük
ekonomisi olmak istemektedir. 2016 yılında yapılan ankette halkın %77.5’i
nükleer lehinde oy kullanmıştır. Birçok yerli kuruluş ve Uluslararası Atom
Enerji Ajansı projeyi yapıcı bir şekilde desteklemektedir.
Thor
Con 4 looplu buhar devresi kullanır. Fisyonu elektriğe çevirir. Isınmış tuz
yakıt 704o c’ta dolaşarak PHx ısı değiştiricisine gelir. Sonra da
ikinci ısı değiştiricisine gelir. Sistem hafif sulu reaktörlere göre (LWR) %60
daha az soğutma suyu kullanır. Sistemin verimi %45’tir. Ergimiş tuz
reaktörlerinde sistemin mekanik yapısında az kromlu, yüksek nikelli Alloy N
kullanılır. Fakat Thor Con’da 4 ısı değiştiricisi de SUS 316 Ti paslanmaz
çeliği kullanılmıştır. Piyasada bulunması kolaydır, radyasyona dayanıklıdır.
Reaktörün tavanı 777 uçaklarının tahribine karşı 3 metre kalınlığında kum, 25
milimetrelik dual-çelikle kaplanmıştır. Yakıt tuzunun çalışma sıcaklığı 704oc’tır.
Kaynama sıcaklığı 1430oc’tır, bu durum ani katastropik enerji
çıkışlarına mani olur.
Tuz
yakıt LWR reaktörlerine nazaran avantajlıdır:
-
Stronsiyum-90,
iyod-131 ve Cs-137 kimyasal olarak tuzlu reaktörlerde birbirlerine daha
bağlıdırlar.
-
Tuzlu reaktörde
sodyum florit, hızlı reaktörlerdeki sodyum oksijen etkileşmesine engel olur,
sodyum yangınları önlenir.
-
Altı adımlık
off-gas sistemi Xenon Krypton gibi asil fisyon gazlarının atılmasını sağlar.
Yakıtı itibariyle tuzlu reaktörler bomba yapımında çekici değillerdir.
Bu
enerjinin Endonezya’da yerleşmesi hangi yolları takip edecek?
US
Department of Energy, bütün Thor Con bilgilerini Endonezya’ya Part 810 of Title
10, Code of Federal Regulations, Assistance to Foreign Atomic Energy Activities
adlı antlaşmaya göre verir. Bu durum bilginin sadece barış amacıyla
kullanılmasını garanti eder. Endonezya Milli Nükleer Enerji Kurumu tarafından
(BATAN) 2019 yılında prototip reaktörün yerini açıklar. Ticari enerji eldesi
için adımlar birer birer atılır. Hargraves, Thor-Con’un Endonezya’da ticari
amaçla 4 sene içinde çalışacağını tahmin etmektedir. Reaktörün çıkışı şebekeye
bağlanır. Bundan sonraki iki yılda reaktörlerin seri halinde yapılabilmesi için
bütün durumlar gözden geçirilir. Kilowatt saati 5 sentten üretilen elektrik
enerjisi yeni ortaya çıkan ekonomileri desteklemeye başlar.
Doç.Dr.Çetin
ERTEK
05.10.2019
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder