Çekmece
Nükleer Araştırma Merkezi’nde, yıllarca 1 MW gücündeki araştırma reaktörünü,
biz, dışardan 10 Kürilik Plutonyum-Berilyum kaynağı ile başlatırdık. Halbuki bu
bir nükleer güç reaktörü olsaydı, ondaki Uranyum miktarı çok daha fazla olduğu
için ve uzaydan gelen nötronlarla kendiliğinden çalışmaya başlar. (Nötron
yutucu kontrol çubukları yavaş yavaş dışarı çekilirken) Doğa, güç reaktörünü
kendiliğinden çalışmaya başlatmıştır. Araştırma reaktörlerinde bu reaktörü
başlatan nötron kaynaklarının yapısı basittir. Radyo-aktif Polonyum kaynağını
alırsın, bir küçük silindir içine ortaya (kurşun kalemin kurşunu gibi)
yerleştirirsin, etrafına Berilyum tozu koyarsın. Polonyumdan çıkan alfa
parçacıkları Berilyum içine girince nötronları çıkartır. Böylece Nötron kaynağı
elde edilmiş olur. Plutonyumu Polonyum gibi kullanırsan Berilyumla nötron
kaynağını elde edebilirsin. Amerisyumla da aynı şekilde nötron kaynağı
yapabilirsin. Ben bizim bu 10 Küri’lik nötron kaynağını reaktörden alıp bir
kovanın içine su koyarak ve dibine bu kaynağı yerleştirerek TR-I Reaktörünün üç
kat merdivenlerinin altındaki odada standart nötron pili yaptım. Hastalara
radyo-aktif izotoplar ürettiğimiz için radyasyon şiddetinin çok dikkatli
ölçülmüş olması gerekir. Tahtadan yapılmış büyük bir sandık içine Pu-Be kaynağının
çapı kadar bir çelik boru yerleştirip içine sıvı parafin koyup donmaya
bırakırsanız, standart piliniz hazırdır. Amerika’dan getirttiğimiz standart
altın disklerle bizim disklerin karşılaştırılması metodu ile bizdeki standart
nötron akışını ölçersiniz. Bunu daha önce anlatmıştım. Gerekirse gene
anlatırım.
Değerli
yazar Arthur Hailey, Hava Alanı adlı eserindde şöyle yazar: “Uçakları yere
indiren, kontrol kulesinde çalışan bir grup otobüsle hava alanına gidiyorlar.
Otobüse binerlerken gayet neşeli, birbirlerine şakalar yapan bu grup (kah kah,
kih kih), hava alanına yaklaşmadan çok önce derin bir sessizliğe gömülür,
kahkahalar son bulur, yerini sessiz bir ciddiyet (ve endişeye) bırakır.
Zihinler uçak indirme adımlarını, ayrıntılı bir şekilde düşünmektedir” der.
Aynı şekilde ben de o kuvvetli Pu-Be kaynağını kova içinde üç kat aşağıya elle
indireceğim günü, onun bir evvelki gecesini zor geçirerek bir saatlik servis
otobüsünde hava kontrolörlerinin hissiyatına iştirak etmişimdir.
10 Kürilik nötron
kaynağını niçin su dolu bir kovaya yerleştirdik? Çünkü, nötron kaynağından
çıkan hızlı nötronlar suya çarparlar ve hızlarını kaybederek yavaşlarlar. Su
moderatör ödevi görür. Yavaşlayan nötronların vücuda zararı hızlı nötronlara
göre daha azdır. Reaktörlerde su, hem bu yüzden, hem de nötronları yavaşlatıp
U-235’in içine girecek fisyon olayını yapmak için kullanılır.
Doç.Dr.Çetin ERTEK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder