CERN Dünya Fizikçilerini Nasıl Kullanıyor?

Sene 1955, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi odalarından birinde fizikçi arkadaşlar bir takım röntgen filmi gibi şeylere eğilmiş bakıyorlar. Bunlar o tarihte CERN’den üniversitemize gönderilen fizik deneylerinin sonuçlarıdır. Bizim fizik bölümünden istenen,  bu filmlerin incelenerek bazı sonuçların çıkarılmasıdır. Tek bir filmde bile 500-600 ince çizgi, kalın çizgi, daire elips şeklinde elemental parçacık fiziği izleri (!). CERN bunları bize gönderdiği gibi daha birçok ülkeye de göndermekteydi. Onların gözünden kaçan bir olay başka bir laboratuarda bulunabilirdi. CERN, kendi deneylerini daima bu şekilde dünya ile paylaşmıştır. Bu böyle yıllarca devam etmiştir, sanırım hala devam etmektedir. CERN çeşitli ülkelerden (tabii Türkiye’den de) geniş grupları davet eder, çok çeşitli projeler Avrupa projeleri olarak devam eder.

Çok az sayıda araştırma fizikçisi olan ülkemizde, bu çok büyük sayıdaki katılımlar geriye bizim şu Toryum’u inceleyecek kadar fizikçiyi bırakmayabilir!!!

Dünyamızda fizik ölçmeleri için kullanılan en büyük kalınlık nedir? Bu dünyanın kendisidir. Bu deney, gravitasyon kuvvetlerini meydana getiren graviton parçacığını ölçmek için yapılmıştır. Gravitonların mesela Güney Amerika’nın bir noktasından, dünyanın merkezine doğru gönderildiğini düşünün. Merkezden geçerek Japonya’dan çıktığını düşünün. Tam çıkış noktasına 90 m x 90 m x 90 m.lik içi su dolu büyük bir havuzda, gravitonları gözleyebilmek için içi boş, birbirine ortadan çelik halatla bağlı iki büyük demir silindir düşünün. Graviton gelip düşey olarak duran bu iki silindirden geçtiği zaman eş (coincidence devresi) zamanlı olarak ayarlanmış elektronik devre 1 sayar.  Graviton gelmiş ve sayılmış olur. 30 sene beklediler, tek birşey sayamadılar. Acaba graviton parçacığı yok mu idi? İnternette ‘graviton ölçüldü’ diye 1 ay evvel  birşeyler  gene ortaya çıktı, bir bilene sormalı.

Gençlere soruyorum: Jeo-thermal  enerjiyi biliyorsunuz. Yerin 5000 metre dibinde, iki çok büyük kaya parçası birbirini sıkıştırıyorlar müthiş ısı çıkıyor. O noktada, o bölgede, ısı enerjisini doğrudan elektrik enerjisine çevirecek bir sistem olamaz mı? Hadi üstünde hep beraber düşünelim.

21.01.2017 (V)

Doç.Dr.Çetin ERTEK